Prachatai Podcast

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี และชานันท์ ยอดหงษ์ พูดคุยถึงบทบาทผู้หญิงไทยหลังการปฏิวัติ 2475 ผ่านงานของสุรเชษฐ์ สุขลาภกิจ “แม่และแม่บ้านสมัยใหม่: ผู้หญิงดี,ความเป็นไทย และวิทยาศาสตร์ ทศวรรษ 2460-2490” เผยแพร่ในวารสารประวัติศาสตร์ ธรรมศาสตร์ ปีที่ 9 ฉบับที่ 1 (มกราคม -มิถุนายน 2565) (อ่านบทความ) โดยบทความนี้ศึกษาการกำเนิด “แม่และแม่บ้านสมัยใหม่” ในช่วงครึ่งแรกของศตวรรษที่ 25 และการจำแนก “ผู้หญิงดี” ในบริบทยุคกำเนิดรัฐชาติไทย โดยพบว่าความหมายของ “แม่” และ “แม่บ้าน” ถูกผูกเข้ากับครอบครัวในฐานะหน่วยพื้นฐานของชาติ พุทธศาสนาในฐานะองค์ประกอบของความเป็นไทย และวิทยาศาสตร์ในฐานะสัญลักษณ์ของความเป็นสมัยใหม่ โดยผู้หญิงถูกกำหนดบทบาทให้เปิดรับความรู้สมัยใหม่เพื่อดูแลตัวเองและครอบครัว แต่ก็ต้อง “รับอย่างพอดี” ไม่ล้นจนกลายเป็นความเป็นตะวันตกที่ถูกมองว่าเกินขอบเขต หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ส่งผลให้บทบาทดังกล่าวถูกส่งเสริมในระดับรัฐผ่านการรณรงค์โดยรัฐบาล นโยบายวันแม่ การปรับปรุงการศึกษา และการขยายงานสาธารณสุข ซึ่งช่วยหล่อหลอมภาพอุดมคติของผู้หญิงในฐานะ “แม่และแม่บ้าน” ให้แพร่หลายไปในสังคมไทย การเข้าสู่สมัยใหม่ของไทย สำหรับผู้หญิงไทยจึงถูกกำหนดความคาดหวังใหม่ ทั้งในฐานะผู้รักษาความเป็นไทย ผู้ดูแลครอบครัว และผู้ผลิตความเจริญให้กับชาติในยุคสมัยใหม่อีกด้วย #หมายเหตุประเพทไทย #สตรีไทย #การเปลี่ยนแปลงการปกครอง

หมายเหตุประเพทไทย Live เย็นวันอาทิตย์นี้ ชวนสำรวจรากเหง้า “นักโทษทางการเมือง” ในสังคมไทย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน พร้อมตั้งคำถามว่าเราจะเข้าใจความยุติธรรมได้อย่างไร ในประเทศที่ยังมีผู้ต้องขังเพราะความคิดและการแสดงออกทางการเมือง โดยจนถึงปัจจุบันตัวเลขนักโทษและผู้ถูกดำเนินคดีเพราะการแสดงออกทางการเมืองก็ยังเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในคดีมาตรา 112 ซึ่งถูกใช้ในระยะหลังอย่างแพร่หลาย หลายคดีไม่ได้รับสิทธิประกันตัว กระทบต่อชีวิต การศึกษา ครอบครัว เสรีภาพขั้นพื้นฐาน และจะไม่ได้รับผลนิรโทษกรรมตามร่าง พ.ร.บ.สร้างเสริมสังคมสันติสุข ที่ปัจจุบันอยู่ในชั้นวุฒิสภา เนื้อหาพูดถึงพัฒนาการเชิงประวัติศาสตร์ของนักโทษการเมืองไทย จากยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่ยังไม่มีการแบ่งแยกคดีการเมือง, กรณี เทียนวรรณ และ ร.ศ.130, คดีฝ่ายซ้ายยุคสงครามเย็น, การจับกุมหลัง 6 ตุลาคม 2519, การปราบคอมมิวนิสต์–ขบวนการนักศึกษา, จนถึงคดีร่วมสมัย เช่น ไผ่ จตุภัทร์, เจ้าสาวหมาป่า และคดี 112 ในยุคปัจจุบันกว่า 284 คดี พร้อมชวนอ่านงานศึกษาสำคัญ เช่น รัฐราชทัณฑ์: อำนาจการลงทัณฑ์ในยุคสมัยใหม่ โดย ศรัญญู เทพสงเคราะห์ และ The Carceral Kingdom: Political Prisoners and History in Thailand โดย Tyrell Haberkorn

✨ เมื่อการชุมนุมประท้วงรูปแบบเดิมถูกปิดล้อม… พลังการเปลี่ยนแปลงก็หาทางใหม่เสมอ แม้ท้องถนนจะเงียบลง ภายใต้กฎหมายที่เข้มข้นกว่าที่เคย แต่เสียงของผู้คนไม่เคยหยุดเคลื่อนไหว เพียงแต่ไม่ได้กระจุกตัวอยู่ที่ลานกิจกรรมหรือบนท้องถนน วันนี้พลังเหล่านั้นได้ขยายตัวไปสู่พื้นที่ใหม่ ผ่านงานศิลปะ ความคิดสร้างสรรค์ และกลยุทธ์ใหม่ๆ ที่ยืดหยุ่นกว่าเดิม . 📌 แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย ชวนคุณสำรวจการเปลี่ยนผ่านของขบวนการเคลื่อนไหวยุคใหม่ กับ ผศ.ดร.กนกรัตน์ เลิศชูสกุล หนึ่งในนักวิชาการผู้ศึกษาการเคลื่อนไหวทางการเมืองอย่างต่อเนื่องและลึกซึ้งทั้งในไทยและต่างประเทศ ใน Talk อะ Rights Podcast Season 2 . เราอาจไม่เห็นม็อบมหาศาลบนท้องถนนเหมือนในอดีต แต่นั่นไม่ได้แปลว่าผู้คนยอมแพ้ เพราะการต่อสู้เพื่อศักดิ์ศรีและสิทธิเสรีภาพ อาจเกิดขึ้นในพื้นที่ที่มองไม่เห็น แต่ทรงพลังยิ่งกว่าเดิม ✨ ความเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่? ✨ ทำไมความผิดหวังจึงไม่ใช่จุดจบ? ✨ บทเรียนสำคัญจากการชุมนุมปี 2563 บอกอะไรเรา?

ทำไม “ความโสด” ถึงกลายเป็นประเด็นให้คนอื่นรู้สึกว่าควรเข้ามาถาม? ทำไมในงานแต่งงาน วันรวมญาติ หรือแม้กระทั่งตอนกินข้าวกับที่บ้าน เรามักถูกยิงคำถามเดิมทุกปี “เมื่อไหร่จะแต่งงาน?” “ยังไม่มีแฟนอีกเหรอ?” ฯลฯ ” หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ภาวิน มาลัยวงศ์ และชานันท์ ยอดหงษ์ ชวนสำรวจว่าเหตุใดสังคมจึงผูก “ความสำเร็จของชีวิต” เข้ากับการมีคู่ และทำให้ความโสดถูกมองว่าเป็นภาวะต้องแก้ ทั้งที่หลายคนอยู่คนเดียวได้ดีและมีความสุขกว่าที่สังคมคิด ผ่านกรอบคิดเรื่อง Singlism และการผลักให้ความโสดกลายเป็น “ปัญหา” จนเกิด Single Shaming โดยไม่รู้ตัว ชวนดูงานวิจัย สถิติ และปรากฏการณ์ในวัฒนธรรมป็อปที่ตอกย้ำว่าความโสดเท่ากับ “ยังไม่สมบูรณ์” พร้อมชวนคิดว่าเหตุใดระบบทุนนิยม เมืองใหญ่ และค่านิยมครอบครัวแบบดั้งเดิมจึงเร่งแรงกดดันนี้ขึ้นไปอีก ในขณะที่นโยบายรัฐเองก็ผูกบทบาทพลเมืองเข้ากับการแต่งงานและการมีลูก ความโสดจึงถูกตั้งคำถามซ้ำแล้วซ้ำเล่า แม้คุณจะโอเคกับชีวิตของตัวเองก็ตาม

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ชานันท์ ยอดหงษ์ และประภาภูมิ เอี่ยมสม พูดคุยกับ อ.ดร.ศิรดา เขมานิฏฐาไท จากสาขาวิชาการระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ว่าด้วยจุดเปลี่ยนสำคัญของนโยบายผู้ลี้ภัยในประเทศไทย หลังคณะรัฐมนตรีเห็นชอบให้ผู้หนีภัยการสู้รบที่พักอาศัยอยู่ในพื้นที่พักพิงชั่วคราวตามแนวชายแดนไทย–พม่า ได้สิทธิทำงานอย่างถูกกฎหมายเป็นครั้งแรกในรอบกว่า 40 ปี ซึ่งมีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 ตุลาคมที่ผ่านมา รายการชวนสำรวจบริบทเบื้องหลังนโยบายนี้ ตั้งแต่ความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองระหว่างประเทศภายหลังประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ตัดงบความช่วยเหลือ ไปจนถึงสถานการณ์แรงงานที่ขาดแคลนกะทันหันจากความตึงเครียดไทย–กัมพูชา รวมถึงข้อเสนอเชิงนโยบายที่เตรียมการมาเป็นเวลายาวนานเพื่อผลักดันให้ผู้ลี้ภัยในค่ายผู้อพยพสามารถทำงานและบูรณาการเข้ากับสังคมไทยได้ ปัจจัยเหล่านี้ล้วนส่งผลให้รัฐไทยต้องขยับจากแนวทางเดิมที่เน้นการส่งผู้ลี้ภัยไปประเทศที่สาม มาสู่การส่งเสริมการผนวกรวมกับสังคม (local integration) เพื่อให้ผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้มีบทบาทร่วมพัฒนาสังคมไทยในระยะยาว พร้อมชวนวิเคราะห์ว่าการเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบายครั้งนี้เป็นเพียงมาตรการชั่วคราว หรือเป็นก้าวแรกของการมองผู้ลี้ภัยในฐานะเพื่อนร่วมสังคมจริงๆ