Prachatai Podcast

✨ เมื่อการชุมนุมประท้วงรูปแบบเดิมถูกปิดล้อม… พลังการเปลี่ยนแปลงก็หาทางใหม่เสมอ แม้ท้องถนนจะเงียบลง ภายใต้กฎหมายที่เข้มข้นกว่าที่เคย แต่เสียงของผู้คนไม่เคยหยุดเคลื่อนไหว เพียงแต่ไม่ได้กระจุกตัวอยู่ที่ลานกิจกรรมหรือบนท้องถนน วันนี้พลังเหล่านั้นได้ขยายตัวไปสู่พื้นที่ใหม่ ผ่านงานศิลปะ ความคิดสร้างสรรค์ และกลยุทธ์ใหม่ๆ ที่ยืดหยุ่นกว่าเดิม . 📌 แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย ชวนคุณสำรวจการเปลี่ยนผ่านของขบวนการเคลื่อนไหวยุคใหม่ กับ ผศ.ดร.กนกรัตน์ เลิศชูสกุล หนึ่งในนักวิชาการผู้ศึกษาการเคลื่อนไหวทางการเมืองอย่างต่อเนื่องและลึกซึ้งทั้งในไทยและต่างประเทศ ใน Talk อะ Rights Podcast Season 2 . เราอาจไม่เห็นม็อบมหาศาลบนท้องถนนเหมือนในอดีต แต่นั่นไม่ได้แปลว่าผู้คนยอมแพ้ เพราะการต่อสู้เพื่อศักดิ์ศรีและสิทธิเสรีภาพ อาจเกิดขึ้นในพื้นที่ที่มองไม่เห็น แต่ทรงพลังยิ่งกว่าเดิม ✨ ความเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่? ✨ ทำไมความผิดหวังจึงไม่ใช่จุดจบ? ✨ บทเรียนสำคัญจากการชุมนุมปี 2563 บอกอะไรเรา?

ทำไม “ความโสด” ถึงกลายเป็นประเด็นให้คนอื่นรู้สึกว่าควรเข้ามาถาม? ทำไมในงานแต่งงาน วันรวมญาติ หรือแม้กระทั่งตอนกินข้าวกับที่บ้าน เรามักถูกยิงคำถามเดิมทุกปี “เมื่อไหร่จะแต่งงาน?” “ยังไม่มีแฟนอีกเหรอ?” ฯลฯ ” หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ภาวิน มาลัยวงศ์ และชานันท์ ยอดหงษ์ ชวนสำรวจว่าเหตุใดสังคมจึงผูก “ความสำเร็จของชีวิต” เข้ากับการมีคู่ และทำให้ความโสดถูกมองว่าเป็นภาวะต้องแก้ ทั้งที่หลายคนอยู่คนเดียวได้ดีและมีความสุขกว่าที่สังคมคิด ผ่านกรอบคิดเรื่อง Singlism และการผลักให้ความโสดกลายเป็น “ปัญหา” จนเกิด Single Shaming โดยไม่รู้ตัว ชวนดูงานวิจัย สถิติ และปรากฏการณ์ในวัฒนธรรมป็อปที่ตอกย้ำว่าความโสดเท่ากับ “ยังไม่สมบูรณ์” พร้อมชวนคิดว่าเหตุใดระบบทุนนิยม เมืองใหญ่ และค่านิยมครอบครัวแบบดั้งเดิมจึงเร่งแรงกดดันนี้ขึ้นไปอีก ในขณะที่นโยบายรัฐเองก็ผูกบทบาทพลเมืองเข้ากับการแต่งงานและการมีลูก ความโสดจึงถูกตั้งคำถามซ้ำแล้วซ้ำเล่า แม้คุณจะโอเคกับชีวิตของตัวเองก็ตาม

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ชานันท์ ยอดหงษ์ และประภาภูมิ เอี่ยมสม พูดคุยกับ อ.ดร.ศิรดา เขมานิฏฐาไท จากสาขาวิชาการระหว่างประเทศ คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ว่าด้วยจุดเปลี่ยนสำคัญของนโยบายผู้ลี้ภัยในประเทศไทย หลังคณะรัฐมนตรีเห็นชอบให้ผู้หนีภัยการสู้รบที่พักอาศัยอยู่ในพื้นที่พักพิงชั่วคราวตามแนวชายแดนไทย–พม่า ได้สิทธิทำงานอย่างถูกกฎหมายเป็นครั้งแรกในรอบกว่า 40 ปี ซึ่งมีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 ตุลาคมที่ผ่านมา รายการชวนสำรวจบริบทเบื้องหลังนโยบายนี้ ตั้งแต่ความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองระหว่างประเทศภายหลังประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ตัดงบความช่วยเหลือ ไปจนถึงสถานการณ์แรงงานที่ขาดแคลนกะทันหันจากความตึงเครียดไทย–กัมพูชา รวมถึงข้อเสนอเชิงนโยบายที่เตรียมการมาเป็นเวลายาวนานเพื่อผลักดันให้ผู้ลี้ภัยในค่ายผู้อพยพสามารถทำงานและบูรณาการเข้ากับสังคมไทยได้ ปัจจัยเหล่านี้ล้วนส่งผลให้รัฐไทยต้องขยับจากแนวทางเดิมที่เน้นการส่งผู้ลี้ภัยไปประเทศที่สาม มาสู่การส่งเสริมการผนวกรวมกับสังคม (local integration) เพื่อให้ผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้มีบทบาทร่วมพัฒนาสังคมไทยในระยะยาว พร้อมชวนวิเคราะห์ว่าการเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบายครั้งนี้เป็นเพียงมาตรการชั่วคราว หรือเป็นก้าวแรกของการมองผู้ลี้ภัยในฐานะเพื่อนร่วมสังคมจริงๆ

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี และชานันท์ ยอดหงษ์ พูดถึงความเป็นมาของ “โครงการศิลปาชีพ” ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง นอกจากแง่มุมของการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมแห่งชาติ และการส่งเสริมหัตถศิลป์ของกลุ่มสตรีในชนบท ซึ่งช่วยสร้างอาชีพในช่วงว่างเว้นจากภาคเกษตร ยกระดับคุณภาพชีวิต และส่งเสริมบทบาทสตรีในฐานะผู้สืบทอดงานศิลปะแล้ว โครงการศิลปาชีพยังถือกำเนิดขึ้นในบริบท “สงครามเย็น” ที่ขณะนั้นพื้นที่ชนบทยังคงมีอิทธิพลของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย การขยายขอบเขตของโครงการไปสู่กลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่ทุรกันดาร ยังสัมพันธ์กับยุทธศาสตร์การพัฒนาชนบทของรัฐในทศวรรษ 2520 ซึ่งมุ่งดึงกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เข้ามาอยู่ในเครือข่ายโครงการศิลปาชีพ เพื่อแก้ปัญหาความไม่เท่าเทียมทางเศรษฐกิจ—หนึ่งในปัจจัยที่ผลักให้หลายชุมชนเข้าร่วมกับคอมมิวนิสต์ นอกจากนี้ นายทหารระดับสูงจากกองทัพภาคที่ 2 และ 3 ยังมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนโครงการดังกล่าว จนเกิดภาพของ “ทหารนักพัฒนา” ขึ้นในสังคมไทย พร้อมทั้งชวนอ่านบทความ “โครงการศิลปาชีพกับการสร้างความหมาย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ” โดย ธัญสินี ใยสูนโย เผยแพร่ใน อินทนิลทักษิณสาร ปีที่ 14 ฉบับที่ 2 (2562) (อ่านบทความที่นี่)

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ประภาภูมิ เอี่ยมสม และต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี ชวนผู้ชมตั้งคำถามต่อกรณีดรามาที่ลามไปเป็นการข่มขู่ “สว. อังคณา นีละไพจิตร” ท่ามกลางกระแสคลั่งชาติกรณีความขัดแย้งไทย-กัมพูชา ซึ่งสะท้อนความตึงเครียดระหว่างสองแนวคิดใหญ่ของโลกสมัยใหม่ “ชาตินิยม” ที่ยึดชาติและพรมแดนเป็นศูนย์กลาง กับ “สิทธิมนุษยชน” ที่ให้คุณค่ากับความเป็นมนุษย์และเสรีภาพปัจเจก การปะทะของสองชุดคุณค่านี้ไม่เพียงเป็นข้อถกเถียงทางการเมือง แต่ยังเผยให้เห็นคำถามพื้นฐานว่า ใครคือศัตรูของชาติ และใครคือพลเมืองของโลก และพาไปไกลกว่าความขัดแย้งแบบขั้วตรงข้าม ผ่านการวิเคราะห์แนวคิดจาก Hannah Arendt และ Martha Nussbaum ที่ชวนมองความสัมพันธ์ระหว่างรัฐชาติและสิทธิมนุษยชนในมิติที่ลึกขึ้น ว่าสิทธิมนุษยชนอาจไม่เกิดขึ้นได้ หากปราศจากสิทธิที่จะเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนการเมือง และความรักชาติอาจอยู่ร่วมกับความเคารพต่อสิทธิมนุษยชนสากลได้ หากเรานิยามขอบฟ้า “ความเป็นชาติ” ให้เปิดกว้างกว่าเดิม พบกับการสนทนาที่ท้าทายสองกรอบคิดระหว่างชาตินิยมสุดโต่งกับพลเมืองโลกไร้รัฐใน #หมายเหตุประเพทไทย #Nationalism #HumanRights